کد مطلب:233420 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:239
مردم کجا و انتخاب امام
مفهوم كلام نورانی حضرت ثامن الحجج علیه السلام در این فراز از روایت - كه در قالب استفهامی انكاری بیان شده - آن است كه انتخاب امام توسط مردم بر این امر متوقف است كه آنان بتوانند مقام و جایگاه رفیع امامت را در میان امت درك كنند، در حالی كه عقول بشر از ادراك این مقام منیع قاصر است.
این فقط مربوط به زمانی نیست كه مردم رشد فكری چندانی ندارند، بلكه به طور كلی و برای همیشه، افراد بشر در هر سطح از ادراك و رشد و تعالی فكری كه باشند از فهم و درك حقیقی مقام، جایگاه و عظمت امام محرومند و صعود به این قله رفیع بر ایشان میسور نیست.
عدم اعتراف آنها به این ناتوانی تنها نشانه ی غوطه وری آنان در جهل مركب است؛ به این معنا كه خود نیز نمی دانند كه از درك حقیقی عاجزند. لذا امام
[ صفحه 44]
هشتم علیه السلام پیش از این فرمود: «جهل القوم و خدعوا من آرائهم»؛ مردم در جهالت خود غوطه ورند و در این غوطه ور بودن فریب خورده اند. این نشانه جهل مركب است.
مسأله امامت به عنوان جانشینی پیامبر مطرح است و بدیهی است كه خلیفه باید همتای مستخلف عنه باشد. خلیفه به كسی می گویند كه بتواند كار مستخلف عنه را انجام دهد و تنها امیرالمؤمنین علیه السلام است كه دارای چنین مقامی است. خود در خطبه قاصعه فرمود: «نور وحی و رسالت را دیدم، وقتی وحی بر پیغمبر نازل می شد. هم بوی آن را استشمام می نمودم و هم نور وحی را می دیدم...
ناله ی شیطان را شنیدم. به پیامبر صلی الله علیه و آله عرض كردم این ناله ی كیست؟ فرمود: این شیطان است كه وقتی وحی بر من نازل می شود، ناله می كند؛ چرا كه دیگر سر سپرده او نیستند و فرمود: هر چه را كه من می شنوم تو می شنوی و هر چه را كه من می بینم، تو می بینی، با این فرق كه پیغمبر نیستی. تو وزیر و جانشین خلیفه ای» [1] .
پس امامت مقام جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله است و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله باید كسی باشد كه به این بارگاه بار یافته باشد. این مقامی نیست كه هر كسی برای خود ادعا كند. این جانشینی یك منصب اعتباری نیست، بلكه منصبی الهی و حقیقی است.
اصلی ترین ویژگی برای منصب امامت، عصمت است. امام باید معصوم باشد، چنانچه ویژگی اصلی پیامبر صلی الله علیه و آله نیز عصمت است.
عصمت یك ملكه ی نفسانی و مستور است، به گونه ای كه احدی غیر از خدای سبحان از وجود آن مطلع نمی شود. لذا ما تنها به نص الهی و معرفی او،قادر به شناخت امام معصوم خواهیم بود
[ صفحه 45]
این كه امام علیه السلام می فرمایند: «من أن یبلغها الناس بعقولهم» به همین معناست كه مردم نمی توانند از عهده این امر برآیند و بدانند معصوم كیست.
پس امامت نه كار دشوار است و نه كار اجماع. جانشین معصوم پیامبر صلی الله علیه و آله و مجری قانون الهی را باید خداوند مشخص كند و منصوب كند و این امر از توان مردم خارج است. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم به همین حقیقت اشاره كرده و امام منصوب از طرف خداوند را به مردم معرفی فرمود:
ای مردم! بدانید كه خداوند او (علی علیه السلام) را برای شما صاحب اختیار و امام قرار داده و اطاعتش را بر مهاجرین و انصار و بر تابعین آنان به نیكی بر روستای و شهری و بر عجم و عرب و بر آزاد و بنده و بر بزرگ و كوچك و بر سفید و سیاه و بر هر یكتا پرستی واجب كرده است. حكم او لازم الاجرا و كلام او مورد عمل و امر او نافذ است [2] .
یكی از امتیازات مهم امام وجوب اطاعت و فرمانبری بی چون و چرا از اوست.می دانیم كه برای هیچ یك از خلایق نسبت به دیگری حق مولویت و آمریت نیست.فقط خداست كه مالك و خالق همه خلایق است و طاعت هیچ كس در مقابل خدا، نه تنها لازم و واجب نیست، بلكه حرام و ممنوع است. پس وجوب اطاعت از امام علیه السلام باید در راستای وجوب اطاعت خداوند بوده و به آن برگردد و این ممكن نیست، مگر اینكه خدای تعالی به او حق مولویت و فرمانروایی بر مردم را عطا فرماید و فقط در این صورت است كه اطاعت او همیشه و همه جا واجب و لازم است.
[ صفحه 46]
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام می فرماید:
از گزینش خدا و گزینش رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیتش روی برتافتند و به گزینش خود روی آوردند، با آن كه قرآن به آنها ندا می داد كه:پروردگار تو می آفریند آنچه را كه می خواهد و بر می گزیند. آنها را حق گزینش نیست. پاك و منزه است خدای تعالی از آنچه آنها شریك قرار می دهند. و نیز می فرماید: «زمانی كه خدا و رسولش در موردی حكم كردند، هیچ مرد و زن مؤمنی حق انتخاب و اختیار در مورد امر خویش را ندارند. [3] .
پس مردم حق ندارند بدون اذن مالك و خالق خود كسی را برای خود به عنوان امام و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله برگزینند و خدای سبحان هم نه تنها به آنها چنین اجازه ای نداده، بلكه آنها را از این كار بر حذر داشته است. این است كه امام رضا علیه السلام فرمود:
امامت قدرش والاتر، شأنش عظیم تر، جایگاهش والاتر، كرانه هایش دورتر و عمقش ژرف تر از آن است كه مردم با عقول خود آن را درك كنند، یا با آرا و عقاید خویش آن را بفهمند، یا بتوانند با انتخاب خود امامی برگزینند.
[ صفحه 47]
این فقط مربوط به زمانی نیست كه مردم رشد فكری چندانی ندارند، بلكه به طور كلی و برای همیشه، افراد بشر در هر سطح از ادراك و رشد و تعالی فكری كه باشند از فهم و درك حقیقی مقام، جایگاه و عظمت امام محرومند و صعود به این قله رفیع بر ایشان میسور نیست.
عدم اعتراف آنها به این ناتوانی تنها نشانه ی غوطه وری آنان در جهل مركب است؛ به این معنا كه خود نیز نمی دانند كه از درك حقیقی عاجزند. لذا امام
[ صفحه 44]
هشتم علیه السلام پیش از این فرمود: «جهل القوم و خدعوا من آرائهم»؛ مردم در جهالت خود غوطه ورند و در این غوطه ور بودن فریب خورده اند. این نشانه جهل مركب است.
مسأله امامت به عنوان جانشینی پیامبر مطرح است و بدیهی است كه خلیفه باید همتای مستخلف عنه باشد. خلیفه به كسی می گویند كه بتواند كار مستخلف عنه را انجام دهد و تنها امیرالمؤمنین علیه السلام است كه دارای چنین مقامی است. خود در خطبه قاصعه فرمود: «نور وحی و رسالت را دیدم، وقتی وحی بر پیغمبر نازل می شد. هم بوی آن را استشمام می نمودم و هم نور وحی را می دیدم...
ناله ی شیطان را شنیدم. به پیامبر صلی الله علیه و آله عرض كردم این ناله ی كیست؟ فرمود: این شیطان است كه وقتی وحی بر من نازل می شود، ناله می كند؛ چرا كه دیگر سر سپرده او نیستند و فرمود: هر چه را كه من می شنوم تو می شنوی و هر چه را كه من می بینم، تو می بینی، با این فرق كه پیغمبر نیستی. تو وزیر و جانشین خلیفه ای» [1] .
پس امامت مقام جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله است و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله باید كسی باشد كه به این بارگاه بار یافته باشد. این مقامی نیست كه هر كسی برای خود ادعا كند. این جانشینی یك منصب اعتباری نیست، بلكه منصبی الهی و حقیقی است.
اصلی ترین ویژگی برای منصب امامت، عصمت است. امام باید معصوم باشد، چنانچه ویژگی اصلی پیامبر صلی الله علیه و آله نیز عصمت است.
عصمت یك ملكه ی نفسانی و مستور است، به گونه ای كه احدی غیر از خدای سبحان از وجود آن مطلع نمی شود. لذا ما تنها به نص الهی و معرفی او،قادر به شناخت امام معصوم خواهیم بود
[ صفحه 45]
این كه امام علیه السلام می فرمایند: «من أن یبلغها الناس بعقولهم» به همین معناست كه مردم نمی توانند از عهده این امر برآیند و بدانند معصوم كیست.
پس امامت نه كار دشوار است و نه كار اجماع. جانشین معصوم پیامبر صلی الله علیه و آله و مجری قانون الهی را باید خداوند مشخص كند و منصوب كند و این امر از توان مردم خارج است. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم به همین حقیقت اشاره كرده و امام منصوب از طرف خداوند را به مردم معرفی فرمود:
ای مردم! بدانید كه خداوند او (علی علیه السلام) را برای شما صاحب اختیار و امام قرار داده و اطاعتش را بر مهاجرین و انصار و بر تابعین آنان به نیكی بر روستای و شهری و بر عجم و عرب و بر آزاد و بنده و بر بزرگ و كوچك و بر سفید و سیاه و بر هر یكتا پرستی واجب كرده است. حكم او لازم الاجرا و كلام او مورد عمل و امر او نافذ است [2] .
یكی از امتیازات مهم امام وجوب اطاعت و فرمانبری بی چون و چرا از اوست.می دانیم كه برای هیچ یك از خلایق نسبت به دیگری حق مولویت و آمریت نیست.فقط خداست كه مالك و خالق همه خلایق است و طاعت هیچ كس در مقابل خدا، نه تنها لازم و واجب نیست، بلكه حرام و ممنوع است. پس وجوب اطاعت از امام علیه السلام باید در راستای وجوب اطاعت خداوند بوده و به آن برگردد و این ممكن نیست، مگر اینكه خدای تعالی به او حق مولویت و فرمانروایی بر مردم را عطا فرماید و فقط در این صورت است كه اطاعت او همیشه و همه جا واجب و لازم است.
[ صفحه 46]
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام می فرماید:
از گزینش خدا و گزینش رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیتش روی برتافتند و به گزینش خود روی آوردند، با آن كه قرآن به آنها ندا می داد كه:پروردگار تو می آفریند آنچه را كه می خواهد و بر می گزیند. آنها را حق گزینش نیست. پاك و منزه است خدای تعالی از آنچه آنها شریك قرار می دهند. و نیز می فرماید: «زمانی كه خدا و رسولش در موردی حكم كردند، هیچ مرد و زن مؤمنی حق انتخاب و اختیار در مورد امر خویش را ندارند. [3] .
پس مردم حق ندارند بدون اذن مالك و خالق خود كسی را برای خود به عنوان امام و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله برگزینند و خدای سبحان هم نه تنها به آنها چنین اجازه ای نداده، بلكه آنها را از این كار بر حذر داشته است. این است كه امام رضا علیه السلام فرمود:
امامت قدرش والاتر، شأنش عظیم تر، جایگاهش والاتر، كرانه هایش دورتر و عمقش ژرف تر از آن است كه مردم با عقول خود آن را درك كنند، یا با آرا و عقاید خویش آن را بفهمند، یا بتوانند با انتخاب خود امامی برگزینند.
[ صفحه 47]
[1] نهج البلاغه، فيض الاسلام، خطبه قاصعه: 803.
[2] الاحتجاج 66 / 1.
[3] احزاب (33):36.